KAMU İHALE MEVZUATI

Kamu ihale kanunu da denilen kamu ihale mevzuatı ile yürürlükte olan bu kanun, kamu hukukuna tâbi olan veya kamunun denetimi altında bulunan veyahut kamu kaynağı kullanan kamu kurum ve kuruluşlarının yapacakları ihalelerde uygulanacak esas ve usulleri belirlemektedir. Yani devletin yapmış olduğu her türlü mal ya da hizmet alımlarında bu kanuna uyulmaktadır. Ancak son 12 yılda 150 den fazla değiştirilen kanunu çok iyi anlamak ve takip etmek gerekir. Çünkü ihale mevzuatında birçok istisnaya yer verilmiştir. Bu istisnaları anlamak, kabul edilen kanun değişikliği tekliflerini bilmek ihaleler konusunda yapacağınız çok ciddi hataların önüne geçmenizi sağlayacaktır.

Kamu İhalesi Nedir?

Kamu ihalesi, idarelerce ihtiyaç duyulan mal ve hizmetlerin alımının yapılabilmesi düzenlenen satın alma faaliyetleridir. Açık ya da kapalı ihale yapılabilir. Devletin faydası için en fiyat performans oranını gözeten yani en iyiyi mümkün olan en uygun fiyata almaya çalışan bir prensiple yapılırlar. Devlet bazı ihalelerde ihale kanunun kendisine verdiği yetkiye dayanarak ihale şartlarını değiştirebilir.

Kamu İhalelerine Nasıl Girilir?

İhaleye katılmak için belirli yeterlilikler belirlenmiştir. İhaleye katılacak şirketlerde bu yeterlilikler olmak zorundadır. Örneğin devlet bazı ihalelerde yerli firma şartı koşabilir. Bu durumda yabancı şirketler ihalelere giremezler.  Yerli şirketlerden ise işi yapmaya yeterli olduklarına dair çeşitli evraklar istenir. Bundaki amaç gereksiz masrafların önüne geçilmesi, istenen hizmet ya da malın bir an önce alınması, kalite ve şeffaflık prensiplerine uymaktır.  Kamu ihalesine katılacak firmalardan bazı belgeler istenir. Bunlar her ihalede farklılık gösterir. Ancak genel olarak şu belgeler sorulmaktadır.

Kamu İhalesine Katılmak İçin Gerekli Belgeler

                        Mali yeterlilikler için

• Bankalardan şirketin mali durumu ile ilgili alınacak belgeler
• Büyük firmaların zorunlu olarak yayınladığı bilançolar ya da benzeri belgeler
• Şirketin cirosunu, iş hacmini yaptığı işleri gösteren belgeler

Mesleki ve Teknik Yeterlilikler İçin

• Oda kaydı (Ticaret odası sanayi odası vb)
• İhaleye girecek firmanın o alanda daha önce yaptığı çalışmaların belgelenmesi
• Şirketin üretim kapasitesi ve kalite yönetimini ispatlayan belgeler
• Yeterli ve deneyimli personele sahip olduğunu kanıtlar nitelikteki belgeler
• Yönetici kadrosunun alınan ihaleyi yürütebilecek yetkinliğe sahip olduğunu kanıtlayan belgeler
• Alınacak ihale için gerekli teçhizat, altyapı ve ekipmanın yeterli olduğuna dair belgeler
• İhale dokümanında belirtilen şartların uygunluğuna dair belgeler ve uluslar arası sertifikalar
• Üretilecek ya da tedariki sağlanacak malların numuneleri ya da -isteğe göre- fotoğrafları ve kataloglarının hazırlanması

Kimler kamu ihalesine katılamaz?

• Tasfiye edilen ya da iflas eden firmalar
• Konkordato ilan etmiş ya da hukuki süreci devam eden şirketler
• SGK prim borcu olan şirketler
• Vergi borcu olan şirketler
• Mesleki faaliyetlerinden dolayı son 5 yıl içinde ceza almış şirketler
• Mesleki ahlaka aykırı davrandığı herhangi bir devlet idaresince tespit edilmiş şirketler
• Faaliyetinden men edilmiş şirketler
• Yanlış ve eksik bilgi veya belge veren şirketler
• Devlet ihalelerinden men edilmiş şirketler

Devlet İhale Kanununda Uyulan Temel İlkeler ve Kurallar

• İhaleler, eşit, şeffaf, güvenilir ve dürüst olmalıdır. İhalelerde kamu yararı gözetilmelidir.
• Mal alımları, hizmet alımları ve yapı alımları ihalesi bir arada yapılmamalıdır.
• İhalenin gerektirdiği şartlardan kaçmak için ihale eşiğinin altında kalmak, yükümlülüklerden kaçmak için işi parçalara bölmek uygun değildir.
• İhaleler açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü şeklinde yapılır. Pazarlık ya da doğrudan alım ihaleleri devlet tarafından gerekli hallerde yapılır bu durumlar kanunla belirlenmiştir.
• Ödeneği verilmemiş ihaleye çıkılmaz. Ancak önceden belirlenmiş bir takvim varsa ya da sürekli hizmet alımı yapılıyorsa gelecek mali yılın ihalesi yapılabilir.
• Eğer birden çok ürün alınacaksa birim fiyatlar üzerinden teklifle alınmalıdır. Böylece kamu yararı gözetilmiş olur.
• Uzun vadeli işlerin ihalesinde ödemeler zamana yayılacaksa tüm ödemelerin zamanında ödenmesi için gerekli tedbirlerin alınması şarttır.
• İhaleyi alan firmaya ilk yıl için yüzde 10’dan daha az ödeme yapılamaz
• Uzun süreli ve yatırım niteliğindeki işlerde İhaleler genellikle yılın ilk 9 ayında yapılır. (Deprem vb acil durumlar hariç)
• Bir yıl içinde başlayıp bitecek işlerin ödemeleri sonraki yılarla sarkıtılmamalıdır.
• Yapım ihalelerinde gerekli kamulaştırmalar yapılmadıkça, arsa bulunmadıkça ihaleye çıkılmaz

Proje çeşitleri

Yapım işlerinde 3 farklı proje vardır. Bunlar ön proje, kesin proje ve uygulama projesidir. Ön projede kesin proje gereklerine göre herhangi bir alan çalışması yapılmadan haritalar ve bilgiler üzerinden bazı çözümler sunmak için geliştirilen projedir. Kesin projede ise saha araştırması yapılı, fizibilite çalışması tamamlanır.  Ölçü ve boyutlar alınır.   Araç ve gereç özellikleri belirlenir. Uygulama projesi ise bir yapının onayı alınmış kesin projesine uygun olarak tüm detayların verildiği projedir.

Not: Uygulama projelerinde anahtar teslimi götürü bedel teklif alınması zorunludur.

Doğrudan Temin Yoluyla alınan mal veya hizmetler (kamu ihale kanunu 22 d)

Doğrudan temin, ihale kanununda belirtilen hallerde, mal veya hizmetin, mal veya hizmet satmak isteyen istekliler arasından teknik şartnamenin ve fiyatın üzerinde anlaşmaya varılarak alınmasına denir. İhalelerin çok önemli kısmı açık ya da kapalı usulle yapılır. Ancak doğrudan ihalesiz şekilde de hizmet veya mal alımı yapılmaktadır. Bu durum kamu ihale kanunun 22. Maddenin d bendinde açıklanmıştır. Doğrudan temin alımlarında birçok kolaylık vardır. Teminata gerek yoktur. İhale ilanına çıkılmaz. İhale komisyonu kurulmaz. İhale dokümanı ve yaklaşık maliyet tespitine gerek yoktur.  Şartname ve sözleşme istenmez, pazarlık şart değildir. 4734 Sayılı Kanunun 10’uncu maddesinde bahsedilen yeterlilikler aranmaz. Yazılı teklif istenmez. Ancak bunlardan bir veya birkaçı gerekli hallerde talep edilebilir. Bunların dışında birtakım şartlar da getirilmiştir.

Doğrudan temin yoluyla hizmet alımında uyulması gereken şartlar

• İhale takibi için bir kişi görevlendirilmelidir
• Fiyat araştırması yapılmalıdır
• Mal ya da hizmet alınmadan önce harcama yetkilisinden izin alınmalıdır
• Eğer bir süre varsa bu sürecin takibi için sözleşme zorunludur.

Kamu İhaleleri ile ilgili Önemli Kavramlar

Eşik Değerler: Yaklaşık maliyetler göz önüne alınarak oluşacak değerlerin girdiği değer sınıflarıdır. Genel bütçeye dahil daireler ve katma bütçeli idareler için 750 bin lira, Kanun kapsamındaki diğer idareler için 1 milyon lira, Kanun kapsamındaki idarelerin yapım işlerinde ise 17.5 milyon lira eşik olarak belirlenmiştir.

Yaklaşık Maliyet:  mal ya da hizmet alımlarında ihaleden önce idare tarafından, fiyat araştırması yapılarak KDV hariç maliyet belirlenir. Bu maliyet bir cetvelle kanıtlarıyla kayıt altına alınır ihale sonuçlanıncaya kadar gizli tutulur.

Şartnameler: İhaleye konu olan mal veya hizmetlerin teknik şartlarının belirlendiği yazılı evraka şartname adı verilir.

Ortak Girişimler: İhalelere birden fazla kişi ya da şirket ortak olarak katılabilir. Özellikle büyük ihalelerde birkaç firma güçlerini birleştirirler.

Alt Yükleniciler: ihaleye konu olan iş ve işlemler için ihaleye giren şirket alt yüklenicilerden faydalanacaksa bu şirketleri belirtmek zorundadır. Ancak alt yüklenici kullanılması ihaleyi alan şirketin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.

Açık İhale Usulü: Tüm istekli firmaların teklif sunabildiği ihale şeklidir.

Kapalı İhale Usulü: İstekli firmaların tekliflerini kapalı zarfta sunduğu ihale şeklidir.

İhale bülteni: Kamu ihalelerinin nerede ne zaman ne şekilde yapılacağı ile ilgili yayınlanan duyurulara verilen isimdir.

Kamu İhale Mevzuatı Eğitimi

Kamu ihale mevzuatı eğitimi ülkemizde devletle iş yapan her personel yönetici ve patronun çok iyi bilmesi gereken bir mevzuattır. Bunun birçok nedeni vardır. Firmaların aslında giremeyecekleri ihaleler için zaman harcaması, ekonomik kayıplar, yanlış yapılan işler, gerekli evrakların hazırlanmaması bunlardan bazılarıdır. Milyon dolarlık iş hacmi söz konusudur. Ancak siz yeterli olduğunuz halde evraklarınızı tamamlamadıysanız ihaleye giremezsiniz. Ya da aldığınız ihale iptal edilebilir.  Kamu ihale mevzuatı eğitimi bu tür sorunların önüne geçmenizi sağlar. Bu eğitimde kamu ihale kanunu 2016 değişiklikleri, kamu ihale genel tebliği,  kamu ihale merkezi, kamu ihale sözleşmeleri kanunu, hizmet alımı ihaleleri uygulama yönetmeliği ve kamu ihalelerine dair tüm yönetmelikleri ve süreçleri öğrenirsiniz.  Bu makalemizde belirttiğimiz konuları kamu ihale kanunu pdf formatında kullanabilirsiniz.